
De gebouwde omgeving staat voor een enorme verduurzamingsopgave. Niet alleen moeten onze gebouwen energiezuinig zijn, ze moeten ook slim omgaan met schommelingen in vraag en aanbod van duurzame energie.
Thermisch Actief Beton (TAB) kan hierin een sleutelrol spelen. De thermische massa van zware bouwmethodes geeft al voordelen voor energiezuinige gebouwen, maar door de massa van beton actief in te zetten voor het opslaan en afgeven van warmte en koelte, verandert het materiaal van een passieve constructie in een actieve energiedrager. Daarmee ontstaat een robuuste, comfortabele en toekomstbestendige draagconstructie die bijdraagt aan CO₂-reductie, vermindering van piekbelasting en een comfortabel binnenklimaat.
Voor elk klimaatsysteem geldt dat deze goed moet worden afgestemd op het type gebouw en de verdere installaties. Tijdens het symposium komen ook onderwerpen als flexibiliteit, comfort voor de gebruiker, akoestiek, bouwvolgorde, circulariteit en onderhoud aan bod. Er zal een breed beeld geschetst worden aan de hand van projecten en we kijken ook naar ervaringen en metingen van gebouwen met thermisch actief beton, oftewel betonkernactivering. Vanuit onderzoek naar peak shaving bij (bestaande!) kantoren door inzetten van thermische massa, worden er aanbevelingen meegegeven. Het symposium geeft input voor toekomstige benutting van de thermische (actieve) massa van beton.
Kortom het belooft een interessante middag te worden onder leiding van dagvoorzitter Atze Boerstra, hoogleraar Building Services Innovation aan de TU Delft, met gelegenheid tot discussie tussen de sprekers en de deelnemers.
Dit symposium is bedoeld voor initiatiefnemers en ontwerpers in de bouw – het benutten van de thermische massa dient meegenomen te worden vanaf het begin voor de beste integratie. Het is interessant voor ontwikkelaars, gebouweigenaren, gebouwbeheerders, landelijke en gemeentelijke overheden, architecten, ontwerpend installateurs, constructeurs en aannemers.
Programma dinsdag 11 november:
12.00 Lunch
12:45 Start programma
– Welkom en introductie door dagvoorzitter Atze Boerstra, hoogleraar Building Services Innovation aan de TU Delft
– Key-note: 30 Years with TABS – From Praxis to Theory (Engels gesproken) – Bjarne Olesen, DTU
– Ervaringen en projecten met geactiveerd beton (betonkernactivering) – Robert Philippi, Huygen
– Discussie
Pauze
– Peak shaving kantoorpanden met thermisch (actief) beton – Pieter-Jan Hoes, TU Eindhoven
– Lessen uit gerealiseerde projecten en perspectieven vanuit de huidige ontwerppraktijk – Kees Wisse, DWA
– Ervaringen betonkernactivering ontwerp en uitvoeringsaspecten – Benjamin Denef, DMOA architecten
– Discussie
17:15 Borrel
11 november 2025 12:00 – 17:30
Depot Boijmans van Beuningen, Rotterdam
Sprekers uitgelicht

Atze Boerstra – TU Delft
Dagvoorzitter en inleidende presentatie
Prof. dr. ir. Atze C. Boerstra is hoogleraar Building Services Innovation aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Hij richtte in 1996 adviesbureau bba binnenmilieu op (sinds 2014 dochterbedrijf van DGMR). Per 1 juli 2025 is hij gestopt als directeur van bba en richt hij zich volledig op zijn werk bij de TU Delft. Hij speelt een actieve rol in de ontwikkeling van (inter)nationale richtlijnen en normen, en is actief betrokken bij organisaties zoals TVVL, REHVA en ISIAQ. Zijn wetenschappelijke onderzoek richt zich o.a. op de impact van klimaatinstallaties op gezondheid, comfort en milieu.
Atze herontdekte recentelijk de voordelen van actief beton voor energiezuinige gebouwen door toepassing van betonkernactivering in zowel een grootschalig Nederlands als een Fins project waar hij bij betrokken was. Met zijn brede kennis op het gebied van binnenklimaat en installatietechniek zal hij ons kundig door de dag heen begeleiden en zal hij de groepsdiscussie in goede banen leiden. Tevens verzorgt hij een inleidende presentatie.

Bjarne Olesen – Technical University of Denmark (DTU)
Key note: 30 Years with TABS – From Praxis to Theory (Engels gesproken)
Prof. dr. techn. Bjarne W. Olesen is hoogleraar en voormalig directeur van het International Center for Indoor Environment and Energy aan de Technical University of Denmark (DTU). Hij heeft een master en promotie behaald aan DTU in civiele techniek (1972) en verwarming & airconditioning (1975). Olesen is internationaal actief in standaardisatiecommissies (onder andere CEN, ASHRAE, ISO) en was president van ASHRAE in 2017–2018. Zijn onderzoeksfocus ligt op binnenmilieu, energie-efficiëntie, thermisch comfort en geavanceerde verwarmings- en koelingssystemen, zoals stralingsverwarming en -koeling. Voor zijn baanbrekend werk ontving hij de koninklijke Deense onderscheiding Ridder van de 1e graad van de Orde van de Dannebrog in september 2023.
Bjarne W. Olesen heeft uitgebreide expertise in Thermally Activated Building Systems (TABS) (betonkernactivering), waarbij de massa van gebouwen wordt benut voor verwarming en koeling. Hij werkte gedurende 11 jaar met TABS in de industrie. Zijn onderzoek richt zich op de optimale regeling van deze systemen om thermisch comfort te combineren met lage energievraag. Daarbij onderzoekt hij ook de interactie tussen TABS en duurzame energiebronnen, zoals warmtepompen en laagtemperatuurverwarming, evenals het effect op binnenklimaat en gebruikersbeleving. Deze kennis heeft direct bijgedragen aan internationale richtlijnen en normen voor ontwerp en toepassing van TABS in utiliteitsbouw. In zijn presentatie zal hij zijn expertise en ervaringen breed toelichten.

Robert Philippi – Huygen
Ervaringen en projecten met geactiveerd beton (betonkernactivering)
Ir. Robert Philippi is senior installatie adviseur bij Huygen sinds begin 2025 en daarvoor bij ABT (beide onderdeel van de Oosterhoff groep). De opbouw van zijn expertise startte met zijn studie thermo dynamics aan de TU Eindhoven en hij gaf leiding aan diverse advies- en installatiebureaus.
Robert maakt bij voorkeur gebruik van ‘gezond verstand’ en low tech oplossingen in gebouwen, aangevuld met de juiste installaties. Hij richt zich op het natuurlijke ritme en comfort van gebruikers van gebouwen en pretendeert dat niet het ‘pamperen’ van de gebruikers door middel van exact afgestemde, gelijkmatig binnenklimaat de oplossing is, maar een robuuster systeem dat aansluit op het bioritme door de hele dag heen (niet alleen op de werkvloer). Mensen zijn flexibel, gebouwen zijn dat niet. Hij zal de voordelen van actief beton (betonkernactivering) aan de hand van zijn eigen ervaring op projecten laten zien.

Pieter-Jan Hoes – TU Eindhoven
Peak shaving kantoorpanden met thermisch (actief) beton
Prof. dr. ir. Pieter-Jan Hoes is assistant professor bij de onderzoeksgroep Building Performance binnen de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven. De missie van de groep is het versnellen van de transitie naar een duurzame, energie-positieve gebouwde omgeving, waarbij de kwaliteit van het binnenmilieu wordt geoptimaliseerd voor gezondheid en comfort. De kern van de onderzoeksactiviteiten wordt gevormd door een prestatiegerichte (performance-based) benadering, waarin ontwerpmethoden worden ontwikkeld die inzicht geven en ondersteuning bieden bij ontwerpbeslissingen voor de ontwikkeling van gebouwen, producten en diensten die de overgang naar duurzaamheid bevorderen.
Zijn onderzoeksfocus ligt op computational modeling en simulatie van gebouwen. Daarbij ontwikkelt hij ontwerpmethoden voor zowel nieuwbouw als renovatie, waarin niet alleen de prestaties van het gebouw zelf, maar ook de interacties met andere gebouwen op buurt- en wijkniveau worden meegenomen. In 2018 ontving hij de prijs voor het beste onderzoeksartikel van het decennium 2008–2017 van het wetenschappelijke tijdschrift Energy and Buildings, voor zijn onderzoek naar het modelleren van gebouwgebruikers in gebouwprestatiesimulaties. Daarnaast begeleidt hij masterstudenten, technologisch ontwerpers (EngDs) en promotieonderzoekers (PhDs) binnen het vakgebied.
Aan de hand van diverse onderzoeken laat hij zien hoe de thermische massa van bestaande en nieuwe gebouwen een rol kan spelen bij het afvlakken van pieken in energieverbruik in kantoorpanden. Dit kan bijvoorbeeld door het verbruik tijdelijk te verlagen of te verschuiven (bij gelijkblijvend comfortniveau), om zo de belasting op het elektriciteitsnet te verminderen.

Kees Wisse – DWA
Lessen uit gerealiseerde projecten en perspectieven vanuit de huidige ontwerppraktijk
Dr.ir. Kees Wisse studeerde Werktuigbouwkunde aan de TU Delft en promoveerde cum laude aan diezelfde universiteit. Hij werkt sinds 1999 bij DWA en is gespecialiseerd in onderzoek naar duurzame gebouwconcepten en energie-efficiënte installaties. Hij opereert op het snijvlak van wetenschap en praktijk, waarbij hij academische kennis vertaalt naar concrete oplossingen voor ontwerpers en opdrachtgevers. Hij publiceerde zowel in wetenschappelijke tijdschriften als laagdrempeliger media en promoot een realistische benadering van ‘smart buildings’. Zijn huidige onderzoek richt zich op het gebruik van data om gebouwen beter te laten functioneren en er van te leren voor een volgend ontwerp.
Kees heeft een prominente rol gespeeld in de ontwikkeling van kennis en richtlijnen voor betonkernactivering en andere thermisch actieve gebouwen, onder andere in de ontwikkeling van ISSO-publicatie 85 over betonkernactivering. Hierin was een belangrijk rol weggelegd voor flexibiliteit, regelbaarheid, comfort én ruimtebeleving. Hij heeft onder meer het eigen (voormalige) kantoor van DWA gemonitord en zal de geleerde lessen over betonkernactivering en het benutten van thermische massa in relatie tot andere installatieconcepten in zijn presentatie toelichten.

Benjamin Denef – DMOA architecten
Ervaringen betonkernactivering ontwerp en uitvoeringsaspecten
Burg. Ir. Architect Benjamin Denef is medeoprichter en ingenieur-architect bij DMOA architecten, gevestigd in Leuven. Hij studeerde af aan de KU Leuven, waar hij samen met medeoprichter Matthias Mattelaer al tijdens hun studententijd een passie ontwikkelde voor innovatieve beeldvorming en experimentele ontwerptechnieken. Hun gedeelde interesse in het combineren van ambacht en technologie leidde uiteindelijk tot de oprichting van DMOA, een bureau dat bekendstaat om zijn vooruitstrevende en zintuiglijke architectuur.
Een goed voorbeeld hiervan is KRUUL, het eigen kantoorgebouw, met een gevel van stampbeton dat zij zelf aanstampten. In KRUUL is betonkernactivering toegepast en Benjamin zal tijdens het symposium zijn ervaringen delen vanuit ontwerp, uitvoering en als gebruiker. Ook worden bevindingen uit monitoring gedeeld die door Buildwise en KU Leuven zijn verricht.
Een ander recent voorbeeld is dat ze een monument zonder isolatie in de muren toch perfect verwarmen met betonkernactivering en geothermie. De ruïne van de Sint Anna kapel werd daarmee getransformeerd tot eventlocatie.
11 november 2025 12:00 – 17:30
Depot Boijmans van Beuningen, Rotterdam
Dit symposium wordt aangeboden door Tektoniek en Cement&BetonCentrum, met het oog op het verduurzamen van de betonketen.
